Ilargia gora eta ilargia behera

Erabiltzailearen aurpegia Gabino Murua 2023ko mar. 10a, 09:10

Gauza jakina da, ez dago zalantzarik horretaz, ilargiak baduela eragina naturan eta baduela eragina hegazti, pizti eta gizakiongan.

Bestalde, egia da batzuek garrantzi handia ematen diotela ilargiaren eraginari eta oso kontuan izaten dutela ilargiaren fase do aldi bakoitza ilea moztu, ebakuntzak egin eta, zer esanik ez, nekazaritzako eta, batez ere, baratzeko zereginetarako. Eta, bestalde, beharbada egia da, belaunaldiz belaunaldi, ilargiak naturan eta gugan izan dezakeen eragin hori lausotzen edo, joan dela pixkanaka eta gaur egun ez diogula hainbesteko garrantzirik ematen, esate baterako, baratzeko edo fruitu arbolen zernahi lanetarako ilargiaren faseari eta bai, aldiz, beste hainbat alderdiri, esate baterako, eguraldiari, lurraren giroari edota norberak izan dezakeen asti edo tarteari.

Baina ilargi kontu horietan ere, beste hainbat gaitan bezalatsu, azken urte hauetan nolabaiteko nahasmena sortu zaigu; izan ere, gauza jakina da orain arte gure aurrekoek, eta guk geuk,  ilargia handitzen ari den garai edo faseari, hau da, ilargi berritik ilargi betera doan tarteari ilgora deitu izan diogula (gaztelaniaz luna creciente) eta txikitzen ari denari, hau da, ilargi betetik ilargi berrira doan tarteari ilbehera (gaztelaniaz luna menguante). Baina orain batzuen esanetan ilargiak naturan duen eragina ilagiak egunetik egunera zeruan egiten duen orbitaren araberakoa da, eta batzuetan goranzko orbita egiten du  [gaztelaniaz, luna ascendente]. eta beste batzuetan beheranzko orbita, hau da,egunetik egunera gertuago egongo da zeruertzetik [gaztelaniaz, luna descendente].

Eta nahasmena eragin duena, hain zuzen ere, gaztelaniazko luna ascendenteri euskaraz zenbaitek ilgora deitzea izan da eta luna descendenteri ilbehera. Eta nahasmen hori argitzeko eta ilgora ez dela luna ascendente (luna creciente baizik) eta ilbehera ez dela luna descendente (luna menguante baizik) nahikoa dugu Euskaltzaindiaren Hiztegira jotzea eta Adierak eta adibideak kontsultatzean hauxe irakur genezake bertan: “Ilgora: Ilargiaren goraldia, ilargi berritik ilargi betera doan 14 eguneko aldia. ilbehera: ilargiaren beheraldia, ilargi betetik ilargi berrira doan 14 eguneko aldia. ilargi bete: aurpegia erabat argiturik agertzen duen ilargia. Ilargi berri: Lurraren eta Eguzkiaren artean dagoelako ikusezina gertatzen den ilargia. Beraz, ilbehera ilargi betetik ilargi berrira doan 14 eguneko aldia da. Bistan da, hortaz, ilargiaren aldi horiek haren itxura (gure planetatik ikusten den bezala) adierazten dutela, eta ez orbita. Beraz, gaztelaniazko luna ascendente delakoari ezin diogu ilgora deitu, izatekotan ere goranzko ilargia deitu beharko genioke eta gaztelaniazko luna descendenteri ezin diogu ilbehera deitu, izatekotan ere beheranzko ilargia deitu beharko genioke.

Azkenik, kontuan izan   ilgora garai egokia dela lorea eta fruitua goian ematen duten landareak aldatzeko, mentuak biltzeko eta barazkien haziak ereiteko eta, zer esanik ez, indartu nahi ditugun sagarrondo eta beste hainbat landare kimatzeko. Ilbehera, aldiz, garai egokia da  lur azpian fruitua ematen duten barazkiak aldatzeko edota fruitu arbolak inausketa bidez gerarazteko eta fruitua ematera bultzatzeko.

Egin zaitez Komunitateko kide eta eman zure ekitaldien berri!

Argazkiak, artikuluak, hitzorduak, agenda ekitaldiak, eta bestelako edukiak gehitzeko aukera izango duzu webgunera.


KOMUNITATEA